O gwmpas cyrion Cymru (9).....Caerdydd i Lanilltud Fawr

O gwmpas cyrion Cymru (9)....Caerdydd i Lanilltud Fawr

‘Dwi nôl yng Nghaerdydd, ar ôl taro adre i drwco fy meic am sgidie cerdded a rycsac. Daeth Erin, sef un o’r 4 gast sydd adre, yn ôl gyda fi hefyd.

Ben bore wedyn, ym Mharc Biwt, yng nghanol y fyddin o loncwyr a cherddwyr cŵn, fe bendronais am sbel a ddyliwn i ddal y trên er mwyn osgoi awr o glatsho palmentydd y ddinas. Roedd yr afon Taf yn hyfryd o glir, a’r dŵr bas yn grych dros wely o gerrig mân. Mor wahanol i’r olwg oedd arni pan o’n i’n blentyn. Go brin y bydden ni wedi dewis mynd am dro ar ei hyd bryd hynny.

Yn y pen draw fe benderfynes groesi’r argae newydd draw at Benarth. Ond wna i ddim rhuthro i ail-adrodd y profiad. O’r pellter hwn mae’r ddinas yn edrych yn bentwr blêr o froc wedi golchi i’r lan, gydag ambell floc hyll o fflatiau fan hyn a fan ‘co - fel rhyw deganau plant rhad o Ikea. Dim ond  Canolfan y Mileniwm oedd yn  dangos rhyw fath o urddas, yn codi’n don gopor uwchlaw’r adeiladau ceiniog-a-dime sydd wedi casglu’n sydyn a di-weledigaeth o gwmpas y Bae. Roedd hi’n olygfa a oedd yn cyfleu colled – colli’r cynefin gwyllt yng ngheg yr aber i gychwyn, yn enw cynnydd economaidd, ac yna, ar ôl y fath aberth,  colli cyfle arbennig i harddu’r ddinas hyfryd hon gyda thirlun dinesig gwirioneddol wych a gosgeiddig ar hyd ei glannau.

Roedd y daith rhwng Penarth a’r Barri yn ddigon dymunol  – nid y darn mwyaf cynhyrfus  o’r arfordir efallai ond mae’r ddaeareg yn drawiadol yma ac roedd hi’n dda clywed sŵn tonnau am y tro cyntaf ers diwrnodau lawer. Roedd gwirfoddolwyr yn brysur yn gweithio ar warchodfa natur Lavernock, sy’n eiddo i Gymdeithas Byd Natur Morgannwg ac roedd cwpwl o fotanegwyr o swydd Rhydychen yn chwilio’n ddyfal drwy finocwlars am y griafolen brin Sorbus domesticus yn tyfu ar y clogwyni serth. Roedd adaregwr brwd, gyda thelesgôp yr un maint â’i goes, yn chwilio am ‘unrhyw beth oedd yn symud’ ond dim ond cwpwl o deloriaid ‘roedd e wedi eu gweld erbyn  11.30 y bore. Nid un o’i ddiwrnodau gorau efallai.

Hir a diflas braidd oedd y daith drwy’r Barri ac roedd dod o hyd i’r llwybr yn ardal y dociau’n anodd. A oeddwn i fod yn cerdded ar hyd Ffordd y Mileniwm tybed? Doedd dim sôn am yr arwyddion fan hyn ac roedd y ffordd yn swnllyd a phrysur, a’r ci‘n mynnu tynnu nôl yn betrus bob tro roedd cerbyd yn chwyrnu heibio. Ond o leia’ roedd y carpedi melyn o flodau’r blucen felen ar hyd ymyl y ffordd yn cynnig ychydig o bleser.  

Ar y glannau ger y Rhŵs  fe ddois ar hyd y llecyn mwyaf deheuol yng Nghymru – ac roedd arwydd a maen hir dramatig yn datgan hynny. Dotiais ar y cynefin sydd wedi datblygu ar waelod hen chwareli yn yr patshyn hwn – cymysgedd o byllau, gweundir, gwelyau cyrs, coed helyg a glaswelltir agored graeanog. Sŵn adar yn llenwi’r lle, ond trueni am y datblygiad mawr o dai hyll dienaid a oedd wedi digwydd reit ar y cyrion. Gallwn i’n hawdd fod wedi stopio fan hyn am oriau i gael golwg iawn ar y cynefinoedd ond roedd rhaid bwrw ‘mlaen.

Roedd hi’n hwyr y prynhawn erbyn hyn. Wrth lwc roedd hi’n dal i fod yn braf a dymunol wrth i’r llwybr wau drwy erwau o garafanau statig ar ben clogwyni, neu mi fasai wedi bod yn anodd cadw fynd. Doedd dim llawer i’w weld yn y mannau hyn, rhwng y borfa daclus, y balconîs pren anferth a’r cloddiau uchel ac fe ddechreuais roi marciau allan o ddeg i bob carafan, i dorri ar yr undonedd. Ro’n nhw i gyd yn sgorio’n hynod o uchel – mae’n rhaid bod safon y carafanau hyn yn uwch erbyn hyn na llawer iawn o dai Cymru.

Erbyn iddi ddechrau tywyllu ro’n i wedi cyrraedd y darn gwaethaf o’r siwrnai hyd yma – sef y llwybr o gwmpas pwerdy Aberddawan. Nid hwn oedd y lle gorau i fod am 7-8 o’r gloch y nos gyda’r dydd yn pylu. Mae’r llwybr fan hyn yn gwau’n dynn rhwng ffens gadwyn a weiren bigog uchel, ar y naill law, a wal fôr fawr sy’n codi’n don uwch eich pen ar y llaw arall – a honno’n ddu gan gaddug  y pwerdy. Dim golwg o’r môr fan hyn, dim ond dŵr llwyd yn hyrddio’n swnllyd o dan bont fechan, a mynyddoedd o bren a llwch ar gyrion safle’r pwerdy.  Lle i’w osgoi ‘falle.